ul. Kościelna 8
62-860 Opatówek
Proboszcz Parafii - ks. Władysław Czamara
www.parafiaopatowek.pl
Parafia i kościół w Opatówku
Opatówek, dawniej Opatow, powstał prawdopodobnie jako własność klasztorna benedyktynów. Pierwszy kościół, drewniany, pod wezwaniem św. Doroty, powstał zapewne na przełomie XII i XIII w. W połowie XIII w. miejscowość była własnością arcybiskupów gnieźnieńskich, którzy posiadali tutaj drewniany dwór i poszerzali swoje ziemie o okoliczne dobra.
W 1331 r. na Wielkopolskę napadli Krzyżacy, którzy spalili między innymi Opatówek, w tym zapewne drewniany kościół. Ok. 1370 r., za czasów panowania króla Kazimierza Wielkiego, arcybiskup gnieźnieński Jarosław Bogoria ze Skotnik zbudował w Opatówku murowany gotycki kościół i murowany zamek arcybiskupi. Zamek, w którym mieściła się administracja dóbr arcybiskupich w południowej Wielkopolsce, miał charakter obronny i był otoczony fosą. Odwiedzali go kolejni arcybiskupi, ale także dostojnicy świeccy, a nawet królowie. Budowla istniała ponad 400 lat, do początku XIX w.
Pierwszym księdzem, którego udało się ustalić na podstawie dokumentów, był pleban Mikołaj wymieniany w pierwszej połowie XV w. W XVI w. parafia w Opatówku była jedną z największych w okolicy Kalisza. W parafii istniała szkoła parafialna, a od końca XVI w. szpital dla 12 ubogich. W 1632 r. erygowano Bractwo Świętej Anny. Cmentarz grzebalny znajdował się wokół kościoła, a księży i szanowanych obywateli Opatówka chowano w podziemiach kaplicy św. Anny. W Szulcu należącym do parafii Opatówek, powstał w XVII w. wizerunek Św. Rodziny jako wotum za odzyskane zdrowie przez jednego z mieszkańców. Obraz ten został przekazany do kaliskiej kolegiaty i po dzień dzisiejszy jest czczony jako słynący łaskami.
W 1796 r. dobra arcybiskupów w kluczu opatóweckim zostały skonfiskowane na rzecz skarbu pruskiego. Przeniesiono wówczas cmentarz grzebalny w pobliże zabudowań folwarcznych.
Na początku XIX w. kolatorem kościoła został nowy właściciel Opatówka – namiestnik Królestwa Polskiego – gen. Józef Zajączek. Nowy kolator przebudował kościół według projektu jednego z najwybitniejszych architektów tamtych czasów – Piotra Chrystiana Aignera. Kościół został otoczony kolumnadą, a nad kruchtą dobudowano gotycką wieżę. Do kościoła przylegały 2 kaplice, zakrystia i skarbiec. W kościele były 4 ołtarze. W podziemiach kaplicy św. Anny kolator kazał urządzić kryptę grobową, w której został pochowany w 1826 r. Przebudowany kościół nadal nosił wezwanie św. Doroty i został pokonsekrowany w 1860 r. przez biskupa diecezji kujawsko-kaliskiej Michała Marszewskiego.
Spadkobiercami Józefa Zajączka była rodzina Radoszewskich. Od 1836 r. zaczęli oni chować swoich zmarłych w kaplicy pobudowanej na nowym cmentarzu wytyczonym pod lasem. Cmentarz istnieje w tym miejscu do dnia dzisiejszego.
W latach 1905-1910 kościół został ponownie przebudowany. Przebudowy kościoła według projektu diecezjalnego architekta Konstantego Wojciechowskiego dokonał proboszcz ks. Adam Marczewski wraz z parafianami. Znaczne środki na urządzenie nowego kościoła przekazali także ewangelicy: Ferdynand Nitzsche - właściciel fabryki sukna oraz Karol Schlōsser - właściciel majątku w Opatówku. Powstała trzynawowa neogotycka świątynia z dwiema strzelistymi wieżami górującymi nad miastem i małą wieżą, która dawniej znajdowała się nad wejściową kruchtą, a obecnie nad prezbiterium, gdyż orientacja kościoła została zmieniona. Drewniany, bogato zdobiony ołtarz w prezbiterium ma charakter neogotycki i został wykonany przez poznańskiego snycerza R. Nowakowskiego w 1912 r. W oknach umieszczono witraże wykonane w pracowni „Skibiński & Sobotowski” z Warszawy. W świątyni znajduje się zakrystia i kaplica św. Anny, w podziemiach której pochowano gen. Józefa Zajączka i ks. Adama Marczewskiego (krypta została zlikwidowana pod koniec lat 50. XX w.). Kościół otrzymał nowe wyposażenie i nowe wezwanie – Najświętszego Serca Pana Jezusa.
Obecny kościół został konsekrowany przez biskupa włocławskiego Stanisława Zdzitowieckiego w 1912 r. W czerwcu 1919 r. odwiedził parafię, w drodze do Kalisza, nuncjusz papieski Achille Ratti, kolega ks. Adama Marczewskiego z czasów studiów w Rzymie, który wkrótce został papieżem – Piusem XI.
W okresie międzywojennym działało w Opatówku wiele organizacji społecznych i kulturalnych, w tym katolickich. Księża włączali się do życia społecznego miasteczka. Proboszczem, który kontynuował dzieło ks. Adama Marczewskiego był ks. Jerzy Bekier. W ciągu niecałych 2 lat posługi kapłańskiej w Opatówku dokonał wielu inwestycji. Ponadto ks. Jerzy Bekier był założycielem i redaktorem „Tygodnika Opatowskiego”, który wychodził jako dodatek do „Tygodnika Polskiego” od 1937 roku do wybuchu wojny we wrześniu 1939 r.
W czasie okupacji hitlerowskiej od września 1940 r. kościół został zamknięty dla katolików Polaków. Wierni z Opatówka zostali włączeni do oddalonej o 7 km parafii w Dębem. Katolickim administratorem parafii w Opatówku został ks. Eduard Lang, który w Opatówku odprawiał mszę św. w każdą niedzielę tylko dla Niemców. Większość polskich księży związanych z parafią w Opatówku została aresztowana i wywieziona do obozów koncentracyjnych. W obozie koncentracyjnym w Dachau zostali zamordowani: ks. Jan Wieczorek, ostatni proboszcz parafii w Opatówku i ks. Wincenty Gmachowski, proboszcz parafii w latach 1931-1936. Ostatni przed wojną wikariusz - ks. Edmund Perczak został zamordowany na zamku Hartheim. Obóz udało się przeżyć ks. Jerzemu Bekierowi, który po wojnie osiedlił się w Argentynie i ks. Leonowi Andrzejewskiemu, wikariuszowi w latach 1930-1932, który w okresie powojennym został rektorem Wyższego Seminarium Duchownego we Włocławku.
Po zakończeniu hitlerowskiej okupacji nietrzeźwi żołnierze radzieccy spowodowali eksplozje, w czasie których uszkodzeniu uległy witraże w południowej części kościoła. Zostały naprawione staraniem ks. Czesława Kruszyńskiego w krakowskiej pracowni witraży Stanisława Gabriela Żeleńskiego.
Kościół posiada organy zakupione przez ks. Adama Marczewskiego w 1929 r. pochodzące z pracowni warszawskiego organmistrza Antoniego Adolfa Homana.
Naprzeciw ambony z prawej strony nawy głównej przy filarze na konsoli wsparta jest figura św. Jana Nepomucena, która wcześniej była ustawiona na wysokiej kolumnie przy ulicy św. Jana w Opatówku.
W kaplicy św. Anny uwagę zwraca klasycystyczny nagrobek gen. Józefa Zajączka z piaskowca z herbem rodziny Zajączków „Świnka” oraz tablica trumienna Józefa Zajączka. W kaplicy została umieszczona ozdobna balustrada, która do 1992 r. oddzielała prezbiterium od nawy.
Ściany prezbiterium pokrywała od 1937 r. polichromia autorstwa Jerzego Wronowskiego, ucznia Józefa Mehoffera, która została zamalowana w 1970 r. W 2011 r. odsłonięto ją i zrekonstruowano, odrestaurowano także neogotycki ołtarz. Odsłanianiu figury Serca Jezusowego w ołtarzu głównym towarzyszą dźwięki intrady skomponowanej przez Fryderyka Stankiewicza.
Kościół posiada relikwie św. Jana Pawła II, bł. Franciszka Stryjasa, św. Siostry Faustyny i św. Ojca Pio..
Przy parafii w Opatówku działają różne organizacje i grupy wiernych: ministranci, Bractwo św. Anny, Żywy Różaniec, Koło Przyjaciół „Radia Maryja”, grupa modlitewna Ojca Pio. Od 2002 r. wyrusza w sierpniu z Opatówka na Jasną Górę piesza pielgrzymka. Jako Grupa Oliwkowa jest jedną z grup promienistych Pieszej Pielgrzymki Kaliskiej do Częstochowy.
W 2012 r. parafia obchodziła uroczyście 100-lecie konsekracji obecnej świątyni. Z tej okazji została wydana publikacja Z dziejów parafii w Opatówku opracowana przez autorkę niniejszego artykułu
Parafia gościła niejednokrotnie misjonarzy, księży z innych krajów, artystów, którzy koncertowali w kościele. Dwukrotnie występował tu zespół Claret Gospel z Wybrzeża Południowej Afryki. W czasie, kiedy wikariuszem był duszpasterz motocyklistów ks. Rafał Kowalski, odbywały się zloty motocyklistów, które były poprzedzone mszą św. w intencji motocyklistów i ich rodzin.
Od 2000 r. proboszczem parafii Opatówek jest ks. dr Władysław Czamara, który prowadzi w kościele liczne remonty i inwestycje. Kolejne zabytkowe elementy wyposażenia kościoła zostały odrestaurowane pod nadzorem konserwatorskim, a w 2023 r. został odmalowany cały kościół.
Obok kościoła znajduje się kaplica przedpogrzebowa oraz dzwonnica z 1948 r., w której umieszczono 3 dzwony: Piotra, Pawła i Dorotę. Wcześniejsze dzwony były rekwirowane i przetapiane na cele zbrojeniowe w czasie kolejnych wojen.
W parafii Opatówek uroczyście obchodzone są odpusty: św. Doroty (6 lutego), Najświętszego Serca Jezusowego (w pierwszą niedzielę po uroczystości Najświętszego Serca Pana Jezusa, która odbywa się w piątek po oktawie Bożego Ciała) i odpust św. Anny (26 lipca).
Obecnie parafia w Opatówku liczy ok. 5 tys. wiernych i wchodzi w skład dekanatu opatóweckiego należącego do diecezji kaliskiej. Proboszcz parafii Opatówek jest dziekanem dekanatu opatóweckiego.
Do parafii należą następujące miejscowości: Opatówek, Bogumiłów, Borów, Cienia Pierwsza, Cienia Druga, Cienia Trzecia i Cienia Folwark, Józefów, Michałów Pierwszy, Michałów Drugi, Michałów Trzeci, Michałów Czwarty, Szulec i Trojanów.
Parafia posiada cmentarz grzebalny o powierzchni 2,39 ha z dziewiętnastowieczną kaplicą rodziny Radoszewskich, kaplicę przedpogrzebową obok kościoła, plebanię i wikariatkę.
oprac. Jadwiga Miluśka-Stasiak
Opatówek, dnia 19.03.2024 r.
zdjęcia: Rafał Saganowski
